Soma madeni faciasından sonra Torunlar Holding’in asansör faciası Türkiye’de çalışma koşullarını ve iş güvenliğini sorgulamamıza neden oldu. Bu yazımızda İLO’nun verileriyle Türkiye’deki çalışma saatlerini ve ölümcül iş kaza oranlarını Avrupa ülkeleriyle karşılaştırmaya çalışacağız. 

Türkiye’de 2006-2011 yılları arası haftalık çalışma saati ortalama 52 saatmiş. Bu oran Romanya’da 41 saat, Yunanistan’da 42 saat, Bulgaristan’da 40 saat, İspanya’da 40 saat, Fransa ve Almanya’da 38 saat olarak gözüküyor. 2005 -2008 yılları arası ortalama ölümcül iş kazalarına baktığımızda ise şöyle bir tabloyla karşılaşıyoruz. Türkiye’de yüz binde 14,4, Romanya’da 8, Bulgaristan’da 6,5, İspanya’da 4, Fransa’da 2,8 ve Almanya’da 2,3. Yukarıdaki oranlar hem Türkiye işçisinin Avrupalı işçiye nazaran haftada ortalama 10-14 saat fazla çalıştığını gösterirken, hem de iş başında çok daha fazla ölümcül kazalara uğradığını göstermektedir. Haftalık çalışma saatlerinin artmasıyla iş kazaları arasında nasıl bir korelasyon olduğunu bu yazıda bilemeyiz ama en azından Türkiye’nin hem ölümcül iş kazaları hem de haftalık çalışma saatleri bakımından Avrupa’da sınıfta kaldığını rahatlıkla söyleyebiliriz. Bir de Türkiye’nin 2009 yılında toplam sektörlerinin %32’si enformel sektöre ait. Bunu da hesaba kattığımızda işçi ölüm ve yaralanmalarının çok daha fazla olabileceğini tahmin edebiliriz. Çünkü İLO’nun verilerinde ki işçi ölümleri sadece kayıtlı çalışanları dolayısıyla formel sektörü kapsıyor. Tabii aynı şekilde Romanya ve Bulgaristan’da enformel sektörün büyüklüğünü bilmiyoruz. Fakat AB standartlarını uygulamak zorunda olan bu iki ülkenin kayıt dışı sektörünün toplam sektör içindeki payının Türkiye’den az olduğunu tahmin edebiliriz. Tabii bu oran Almanya, Fransa ve İspanya gibi ülkelerde iyice az çıkacaktır. 

Peki Türkiye’nin de son aylarda büyük meselesi olan inşaat sektöründe ve madencilik sektöründe ölümcül iş kazaları nasıldır? Önce doğal kaynaklar ve madencilik sektöründeki ölümcül iş kazalarına baktığımızda Türkiye yukarıdaki ülkelere açık ara birinci gelmektedir. İncelenen dönemde ilgili sektörde her yüz bin kişiden ortalama 81’i ölürken, bu oran İspanya’da 36, Bulgaristan’da 28, Romanya’da 15 ve Fransa’da 13’tür. Aynı şekilde inşaat sektörüne baktığımızda Türkiye’deki işçi ölümleri yüz binde 30 Romanya ile beraber birinci sıradadır. Aynı yıllar arası inşaat sektöründe işçi ölümleri Bulgaristan’da 20, İspanya’da 12 ve Fransa’da 9 olmuştur. 

Haftalık çalışma saatleri bakımından 1999-2008 yılları arası Türkiye’de haftalık süre 3,5 saat artmıştır. Bu da %9,95’lik bir artışa tekabül eder. Aynı yıllar arası Romanya ve Bulgaristan’da artış oranları sırasıyla %4,2 ve %3 olurken İspanya’da %4 azalmıştır. Doğal kaynaklar ve madencilik sektöründe çalışma saatleri Türkiye’de haftalık 44,9 saatten, 52,3 saate çıkmıştır ki bu da %16,5 bir süre artışına tekabül eder. Romanya, Bulgaristan ve İspanya’da bu oran sırasıyla %2,5, %0 ve %7,9’dur. İnşaat sektöründe haftalık çalışma saatleri artış oranında da Türkiye, %5,2 ile birinciliği yine kimseye kaptırmamıştır. Romanya, Bulgaristan ve İspanya sırasıyla %2,1, 2,9 ve -3,2 olmuştur. İspanya’da inşaat sektöründe çalışanların haftalık çalışma süreleri 1999 yılında 37,5 saat iken 2008 yılında 36,3 saate inmiştir. 

Sonuç olarak Türkiye AKP iktidarında ölümcül iş kazaları ve haftalık çalışma saatleri bakımından Avrupa’da tüm ülkeleri sollamış şampiyonluğu kimseye bırakmamıştır. Haftalık çalışma saatlerinin fazla oluşu ile iş kazaları arasında bir ilişki söz konusu olabilir mi? Açıkçası bakmak gerekiyor. Ya da enformel sektörün yoğunluğu da iş kazaları üzerinde olumsuz bir etki yaratmakta mıdır? Bu tür soruların cevapları çok daha geniş bir çalışma gerektirir ve bu yazıda cevabını vermek pek mümkün değildir. Yazımızı bitirirken Türkiye’deki haftalık çalışma saatlerini Çin ile kıyaslamak istedik. Bunun temel sebebi küresel rekabete ayak uyduran Dünyanın sanayisini üreten Çin’li emekçi de Türkiye’deki emekçilerden haftada daha mı fazla çalışmaktadır?

Tablo 1: Haftalık çalışma saati

 Kaynak: İLO, Laborsta internet statistics

Yukarıdaki tablodan gördüğümüz üzere 2008 yılında toplamda ortalama Çin’li işçi 2003 yılına nazaran 1 saate yakın daha az çalışırken, Türkiye’deki 1 saat daha fazla çalışmaktadır. Diğer bir değişle 2003-2008 yılları arası Çin’de haftalık çalışma saatleri %1,8 azalırken, Türkiye’de ise %2 artmıştır. Türkiye’de doğal kaynak ve madencilikte çalışanların haftalık iş saatleri %8 artarken yine Çin’li işçinin artığı haftalık süreyi geçmiştir. İnşaat sektöründe de aynı durum söz konusudur. 

Son olarak 2008 yılına baktığımızda Türkiye’deki işçi Çin’li işçiye nazaran haftada ortalama tam 5 saat daha fazla çalışmaktadır. Bu durum madencilik ve doğal kaynaklar sektöründe 7 saate çıkmaktadır. İnşaat sektöründe ise 4,5 saattir. 

Sonun sonu olarak diyebiliriz ki, Türkiye AKP iktidarı döneminde Dünya’da emek sömürüsü ve işçi katliamı kategorisinde maalesef ilklere oynamaktadır