Güney Kutbu da erirse?
Karbondioksit başta olmak üzere, atmosferde birikerek sera gazı etkisi yaratan, dolayısıyla gezegenimizi ısıtan gazların salınımını azaltma hedefi, ancak kapsamlı uluslararası işbirliği ve sıkı bir küresel ekonomik planlama ile gerçekleşebilir.
Mehmet Yayla
Geçen haftalarda, iklimbilim camiası ABD'nin Caltech ve Jet Propulsion Laboratories (JPL) araştırma merkezlerinin ortak bir çalışmasının sonuçları ile çalkalandı. Yeni çalışma, Antarktika'nın buzul kütlesinin daha önce hesaplanandan daha hızlı eridiğini gösteriyor.
Modelleme çalışması, Antarktika kıyıları boyunca daha önce hesaba katılmayan bir akıntıyı, kıtadan denize sarkan geniş buzul raflarından eriyerek denize akan tatlı suyun yarattığı kıyı akıntısını inceliyor. Model sonuçlarına göre bu akıntı, daha ılık ancak tuzluluktan ötürü daha yoğun olan okyanus suyunu buzul raflarının tabanında hapsederek, buzun daha hızlı ısınmasına ve erimesine neden oluyor.
Buz kütlesi eridikçe, alttan çıkan tatlı su (koyu mavi) yüzeye yükselir ve Antarktika kıyılarını saran bir akıntı oluşturur. Yükselen suyun yerini dipten gelen daha ılık ve tuzlu okyanus suyu (kırmızı) alır ve bu da buzulun alttan erimesini hızlandırır. Kaynak: Caltech
Araştırma ekibinden Andrew Thompson'un görüşüne göre, « ...eğer bu mekanizma gerçekte sürekli etkin ise, buz raflarındaki erime hızı daha önce bu güçlü akıntıları hesaba katmayan küresel iklim modellerindeki öngörülerden yüzde 20 ila 40 daha yüksek olabilir. »
Güney Kutbu'na benzer şekilde, Kuzey Kutbu yakınındaki Grönland'ın buz tabakasının dibinde de "benzeri görülmemiş" erime hızları kaydediliyor. Nature dergisinde yayımlanan araştırmaya göre, yüzeyde eriyen su buzulun çatlaklarından diplere, buzulun tabanına aktıkça hem erime hızlanıyor, hem de zemin kayganlaştığı için buzulun kayarak denize dökülme hızı artıyor.
İlginç bir nokta da, çok daha küçük yüzölçümüne sahip olan Grönland'daki ortalama yıllık erime miktarının Antarktika'dakine göre daha fazla olması. Diğer bir deyişle, halihazırda deniz seviyesinin yükselmesine Grönland, Antarktika'dan daha fazla katkı veriyor.
ANTARKTİKA VE GRÖNLAND BUZULLARININ ÖNEMİ
Kuzey Kutbu ve çevresinde deniz üzerinde yüzer halde bulunan buz tabakasının erimesi, okyanus akıntı sistemlerini etkileyip önemli iklim değişikliklerine yol açıyor olmakla birlikte, deniz seviyesini doğrudan yükseltmez. Bunun nedeni, yüzer halde bulunan buzun su içerisinde kapladığı hacimin, erimiş halde kaplayacağı hacimle -pratik olarak- aynı olması.
Kara üzerindeki buzulların, örneğin Antarktika ya da Grönland'dakilerin erimesi durumunda ise işler değişiyor. Yalnızca Antarktika üzerinde, deniz seviyesini 55 metre yükseltecek kadar donmuş su var. Grönland ve diğer kıtalardaki buzulları da buna eklersek, tüm buzulların erimesi, deniz seviyesini 70 metreden fazla yükseltir. Ek olarak, denizlerdeki ısınma genleşmeden dolayı da metrelerce yükselmeye neden olur.
Bir fikir vermesi açısından, bahsedilen 70 metrenin yalnızca onda biri, yani 7 metrelik bir yükselme durumunda bile Türkiye'de denizin altında kalacak kent merkezlerini sayabiliriz: İzmir, Ordu, Kocaeli, Çanakkale, Samsun, Yalova, Giresun, Rize, Mersin. Şimdiye kadar gözlemlenen yükselme hızı sabit kalsa bile, 50 yıldan kısa bir süre içinde tamamen haritadan silinecek olan ada ülkesi Kiribati'nin, ya da topraklarının yarısı denizin altında kalacak olan Hollanda'nın durumu pek iç açıcı değil.
Karbondioksit başta olmak üzere, atmosferde birikerek sera gazı etkisi yaratan, dolayısıyla gezegenimizi ısıtan gazların salınımını azaltma hedefi, ancak kapsamlı uluslararası işbirliği ve sıkı bir küresel ekonomik planlama ile gerçekleşebilir.
Metinde geçen bağlantılar:
https://www.science.org/doi/epdf/10.1126/sciadv.abj9134
https://www.nature.com/articles/s41586-022-04927-3
https://www.wbur.org/news/2021/05/06/antarctica-melting-global-warming-sea-level-rise
İlgili haberler:
https://ilerihaber.org/icerik/dipsiz-gol-ilk-kez-tamamen-kurudu-128676.html
https://ilerihaber.org/icerik/aksehir-golu-tamamen-kurudu-ortasinda-aracla-gezilebiliyor-129841.html
https://ilerihaber.org/icerik/kuresel-isinma-artiyor-92910.html