Ankara Üniversitesi Kadın Çalışmaları Anabilim Dalı'ndan Zuhal Esra Bilir'in yaptığı araştırmaya katılan AVM emekçileri, işverenlerin bedenleri üzerindeki müdahalelerini anlattı.

Ankara Üniversitesi Kadın Çalışmaları Anabilim Dalı'ndan Zuhal Esra Bilir, "Duyguların ve Bedenlerin Ticarileşmesi: Ankara’daki Alışveriş Merkezlerinde Çalışan Kadın Satış Görevlileri" isimli bir araştırma yaptı. Bilir bu araştırmasını DİSK'e bağlı Genel- İş Sendikası'nın yayınladığı Emek Araştırma Dergisi'nde kaleme aldı.

Araştırmada AVM emekçilerinin bedenlerine de ‘ticari yarar’ sağlayacak şekilde firmalar tarafından müdahalede bulunulduğu aktarıldı. Satış işinde işveren firmalar için satış elemanlarının fiziksel özellikleri ve dış görünüşlerinin işe alımlarda ve işin devamında etkilerini anlamak amacıyla görüşmecilere dış görünüşlerine dair zorunluluklarının olup olmadığı hakkında sorular soruldu. AVM emekçilerinden Ezgi, beden ölçülerinin işe giriş kriterleri arasında yer aldığını şu sözlerle anlattı: "İşe alıyorken yani benim girdiğim zamanlarda 1.65’ti standartları. Zaten kilolu göremezsin. Çok sonradan geldi tek tük kilolu çalışanlar. Pantolon bedeni en fazla 38 olabilir. Ayak numarası 38-39’u geçmemeli. Zayıf olmak zorundasın. Zaten fotoğrafını çekiyorlar boydan. Saçları uzun olacak. Kısa saçlar yasak. Tırnak yiyen asla! Ondan sonra, diksiyonu düzgün olacak. Makyajsız çalışmak yasaktı. Ojesiz çalışmak yasaktı. Manikürsüz olmak yasaktı. Dışarıda giydiğin ayakkabıyla çalışmak yasaktı. Bizde saç açık yasaktı. Tamam, saçlarını toplayarak çalışacaksın ama uzun ama toplu ya da fönlü toplayacaksın."

‘DAR KIYFET GİYMEK ZORUNDASIN’

Ebru isimli emekçi bazı firmaların beden kriteri koyduğu için verdiği kıyafetlerin bile dar olduğunu "Firma L’nin bazı kriterleri vardır. İşte 36 beden üzerine kız çalıştırmaz, boy 1.75’in altında hiçbir kızı işe almazdı. Dikkat et, Firma L’nin üniformaları hep çok dardır. Pantolonlar da çok dardır, tişörtler de çok dardır" diye aktarıyor.

 SAÇ RENGİNE BİLE KARIŞILIYOR

Çalışanların işe alım sürecinde maruz bırakıldıkları dış görünüş kriterleri kaygısı işe alındıktan sonra da devam ediyor. Firmalar çalışanları üzerinden marka yaratmaya çalışıyor. AVM emekçisi Nermin, "Prezentabıl olman lazım İşte hani bunu arıyorlar sende. Giyimine, kuşamına ne biliyim diksiyonuna, makyajına her şeyine bakmak zorundasın. Yapmak zorundasın. Yani şu anda 27 yaşındayım ve makyaj yapmaktan bıktım. Gerçekten sıkılıyorsun. Onu da senden bekliyorlar. Makyaj yapmadan gittin mi hayırdır hasta mısın, git de bir makyaj yap diyorlar yani.  Şişmansan seni hiçbir mağaza almaz, neden çünkü dış görünüşüne bakacak. Senin işte giyimine kuşamına bakacak, saçına makyajına bakacak hani o mağazaya uygun musun, o firmaya uygun musun? Bunların hepsine bakacak” diyor.

Ayça isimli emekçi ise "Mesela, Firma Q’da çalışan arkadaşlarımız sarı haricinde saçlarının başka renk olması yasaktı. Kırmızı ruj sürmek zorundalardı" ifadeleriyle durumu aktarıyor.

'MÜŞTERİLER BÖYLE İSTİYOR BİR RİMEL SÜR, AYAKABILARINI CİFLE'

Anayurt gazetesinden Tamer Arda Erşin’in haberine göre çalışma süreleri boyunca dış görünüşüne dikkat etmeyen emekçiler uyarılıyor.  AVM emekçilerinden Nur bu durumu şöyle dile getiriyor:

"Çalışan kadınların en ufak bir 'uyumsuzluğuna' mutlaka anında ve farklı biçimlerde müdahale edilmektedir: Bana müdür şey demişti -bayan müdürdü o zamanki- 'Nurcum biliyorum çok güzel kızsın ama müşteriler hani böyle istiyorlar. Bak bugün bir rimel sür, en azından göz kapaklarını kapatırsın, bir kalem sür.' Yani bakımlı olmanı istiyorlar. Mesela, bir arkadaşımızın ayakkabısı çok tozluydu. Spor ayakkabı, beyaz ama o artık çok kararmış etmiş. Hani onu bile şey yapıyordu, akşam çıkışta bir kere söylemişti. Küçük toplantı yaptığımızda işte, ayakkabılarını da ciflersen belki bir etkisi olur falan gibisinden."
 

İLERİ HATIRLATIYOR

İş yerinde topuklu ayakkabı giymeye zorlanan bir garson kadın, kanayan ayaklarının fotoğrafını sosyal medyada paylaşmış, bir haftada 11 bin 500 defa paylaşılan fotoğraf, iş yerlerinde kadına yönelik dayatmalardan olan topuklu ayakkabı giyme zorunluluğunu, uluslararası arenada tartışmaya açtı. Söz konusu vaka Kanada’da yaşanırken, Türkiye’de de başta AVM’ler olmak üzere bir çok firma kadınlara benzer dayatmaları şart koşuyor.